Quy trình thực hiện Kỹ thuật xét nghiệm dịch não tủy

Kỹ thuật xét nghiệm dịch não tủy có ý nghĩa rất quan trọng giúp chẩn đoán và điều trị những tác động gây tổn thương cho hệ thần kinh trung ương.

• Những kỹ thuật giúp phát hiện sớm bệnh đột quỵ não
• Một số kỹ thuật Xét nghiệm y học cần làm trong 3 tháng đầu thai kỳ
• Phát hiện những căn bệnh xã hội bằng kỹ thuật Xét nghiệm Y học

Dịch não tủy bình thường là một dịch trong, không màu, hoạt  động như một tấm đệm bảo vệ bộ não và cột sống sau những chấn thương. Thực hiện kỹ thuật Xét nghiệm y học chọc dịch não tủy giúp kiểm tra, chẩn đoán các bệnh hệ thần kinh như viêm màng não, viêm tủy, ung thư não… hỗ trợ trong việc điều trị đạt kết quả cao.

Chức năng, nhiệm vụ của dịch não tủy

Dịch não tủy có 3 chức năng chính đó là:

• Bảo vệ hệ thần kinh trung ương trước các tác động cơ học
• Đảm bảo sự tuần hoàn của các dịch thần kinh, các hormon, các kháng thể và  bạch cầu.
• Tham gia điều chỉnh độ pH và cân bằng điện giải của hệ thần kinh trung ương.

Dịch não tủy trao đổi vật chất 2 chiều với tổ chức thần kinh trung ương bằng cách cung cấp các chất dinh dưỡng và lấy đi các chất thải sinh ra trong quá trình chuyển hóa. Khi hệ thần kinh trung ương bị tổn thương, dịch não tủy sẽ có những thay đổi tương ứng với những tác nhân gây tổn thương cho hệ thần kinh.

Tầm quan trọng của kỹ thuật xét nghiệm dịch não tủy

Dịch não tủy có mối liên hệ mật thiết với não và màng não. Nó được xem như một tấm gương phản ảnh tình trạng của não và màng não.

Bình thường, dịch não tủy có những tính chất và thành phần nhất định. Khi có bệnh lý ở não và màng não, các thành phần và tính chất này sẽ thay đổi. Dựa vào sự thay đổi đó bác sỹ có thể chẩn đoán một số bệnh về hệ thần kinh trung ương.

Kỹ thuật xét nghiệm dịch não tủy rất có giá trị để chẩn đoán một số bệnh như: Viêm màng não mủ, viêm màng não lao, viêm màng não do virus, xuất huyết não màng não, u não…

Các kỹ thuật xét nghiệm dịch não tủy

Theo bác sĩ Trường Cao đẳng Y Dược Sài Gòn, có nhiều kỹ thuật khác nhau để lấy được dịch não tủy. Tuy nhiên phương pháp phổ biến nhất là chọc dò tủy sống.

Để thực hiện xét nghiệm yêu cầu người bệnh phải nằm nghiêng, đầu gối hơi cong về phía trước ngực, sau khi vùng lưng được sát trùng bác sĩ sẽ tiêm thuốc gây mê tại chỗ vào cột sống. sẽ cần lấy khoảng 1-10 ml dịch não tủy và đo áp lực tại dịch não tủy để làm xét nghiệm.

Ngoài ra còn một số các kỹ thuật thu dịch não tủy khác như:

Chọc Cisternal: kỹ thuật này sẽ tiến hành bằng cách đưa kim vào dưới xương chẩm (sau hộp sọ) để lấy dịch não tủy. Phương pháp này rất nguy hiểm và luôn được thực hiện với chất dẫn huỳnh quang.

Chọc não thất: kỹ thuật này được khuyến cáo ở những người có nguy cơ bị thoát vị não. Đây là phương pháp hiếm khi được sử dụng và đa phần thực hiện trong phòng mổ. Bác sĩ sẽ khoan một lỗ trên hộp sọ và sau đó kim tiêm sẽ được đưa trực tiếp vào thất não để lấy dịch.

Sau khi lây dịch người bệnh nên dành thời gian nghỉ ngơi, ngay cả khi cảm thấy bình thường. Điều này giúp ngăn chặn tình trạng rò rỉ chất dịch tại vị trí chọc hút dịch não tủy.

Đánh giá kết quả xét nghiệm dịch não tủy

Dịch não tủy bình thường không có màu, trong suốt.

• Nếu dịch não tủy mờ đục, người bệnh có khả năng bị nhiễm trùng hoặc có sự tích tụ của các tế bào máu trắng hay protein.
• Nếu dịch não tủy có lẫn máu rất có thể là dấu hiệu của xuất huyết hoặc tắc nghẽn dây cột sống.
• Nếu dịch có màu nâu, cam hoặc màu vàng, đây có thể là dấu hiệu của tình trạng tăng protein dịch não tủy hoặc chảy máu trước đó (hơn 3 ngày trước). Tuy nhiên đây cũng có thể là máu từ tủy sống của người bệnh. Điều này khiến việc giải thích kết quả xét nghiệm gặp nhiều khó khăn.

Những thay đổi của dịch não tủy do một số bệnh gây ra

Bệnh viêm màng não mủ: Dịch não tủy có màu đục số lượng tế bào tăng (500-1000 bạch cầu/mm3), đa số là bạch cầu đa nhân trung tính; protein toàn phần tăng (100-300 mg%), glucose giảm rõ (thậm chí còn vết), NaCl bình thường. Cấy dịch não tủy có vi khuẩn mọc (màng não cầu, phế cầu…).

Bệnh viêm màng não lao: nếu bệnh nhân mắc bệnh viêm màng não lao thì dịch não tủy có màu vàng chanh, trong suốt, áp lực tăng, tế bào tăng (từ vài chục đến vài trăm tế bào/mm3), lúc đầu cả bạch cầu trung tính và  lympho, về sau lympho chiếm ưu thế (70-90%). Nếu để dịch lắng trong ống nghiệm 24 giờ sẽ thấy có nổi váng dù. Protein tăng nhẹ, đường,  glucose và muối giảm, cấy DNT có thể thấy BK (+).

Bệnh viêm màng não do virus: Khi mắc bệnh này dịch não tủy vẫn có màu trong suốt, protein tăng nhẹ; tế bào tăng chủ yếu lympho; các phản ứng viêm như Pan y  và Nonne-Appelt   ương tính (+).

Bệnh u não: áp lực của dịch não tủy tăng cao, có phân ly protein – tế bào, biểu hiện là protein tăng (thường là trên 100mg% trong khi số lượng tế bào vẫn bình thường).

Một số tai biến có thể gặp của kỹ thuật chọc dịch não tủy

Các kiến thức xét nghiệm y học trong dịch não tủy có ý nghĩa quan trọng trong chẩn đoán, điều trị và tiên lượng các bệnh của hệ thần kinh trung ương. Tuy nhiên đôi khi kỹ thuật này có thể gây ra những tai biến như: Đau đầu sau chọc ống sống thắt lưng, tụt kẹt não, nhiễm khuẩn (áp xe vị trí chọc, viêm  màng não mủ…).Chảy máu (gây ổ máu tụ ngoài màng cứng hoặc chảy máu dưới nhện)…